Uzależnienie to problem, który dotyka nie tylko osoby w nałogu, lecz także jej bliskich. To właśnie rodzina i przyjaciele często jako pierwsi zauważają, że dzieje się coś złego, i szukają pomocy. Co jednak zrobić, gdy osoba uzależniona nie chce się leczyć? Jak z nią rozmawiać i czy można ją zmusić do terapii? Poniższy poradnik pomoże zrozumieć, jak reagować w takiej sytuacji i jakie możliwości mają bliscy.
Kiedy osoba uzależniona odmawia leczenia?
Osoba uzależniona zwykle nie przyznaje się do problemu. Działa w niej mechanizm zaprzeczania – nie widzi, jak bardzo używki przejęły kontrolę nad jej życiem. Próby rozmowy często kończą się wybuchem złości, obietnicami bez pokrycia albo milczeniem. Nie oznacza to jednak, że nie można nic zrobić.
Najważniejsze to nie przekonywać, lecz uświadamiać. Celem jest pomóc choremu zobaczyć, że stracił kontrolę nad używką i że jego zachowanie rani nie tylko jego samego, ale też otoczenie. To trudny, ale potrzebny pierwszy krok.
Jak rozmawiać z osobą uzależnioną od narkotyków o leczeniu?
Rozmowa z osobą uzależnioną to delikatna sprawa. Warto wybrać moment, gdy jest spokojna, trzeźwa i otwarta. Atmosfera powinna być bezpieczna i pozbawiona presji. Zamiast oceniania – uważne słuchanie. Zamiast gróźb – szczera troska.
Empatyczny dialog może otworzyć drzwi, które wcześniej wydawały się zamknięte.
- Szczerość i spokój pomagają zbudować zaufanie.
- Autentyczne wsparcie pokazuje, że nie jest sama w walce.
- Słuchanie jest ważniejsze niż przekonywanie.
- Rozmowa ma prowadzić do refleksji, a nie do kłótni.
Warto przygotować się do takiej rozmowy.
- Odwołuj się do faktów – pokaż, jak używki wpływają na jej życie: utrata pracy, pogorszenie zdrowia, konflikty rodzinne.
- Porusz temat zdrowia – zapytaj, czy zauważa, że używki tylko pogarszają samopoczucie.
- Jeśli musisz postawić granice (np. zapowiedzieć wyprowadzkę lub ograniczenie kontaktu), bądź konsekwentna.
- Jednocześnie pokaż, że nie odwracasz się – że chcesz pomóc i że jesteś gotowa wspierać leczenie.
- Pozwól osobie uzależnionej mówić, ale nie daj się wciągnąć w obietnice bez pokrycia.
Jeśli zwykła rozmowa nie przynosi skutku, można rozważyć tzw. interwencję – spotkanie z udziałem terapeuty, w którym uczestniczą bliscy chorego. Warto też pamiętać, że pomocy potrzebują również bliscy – współuzależnienie to częsty, choć cichy towarzysz życia z osobą w nałogu.
Czy możliwe jest przymusowe leczenie osoby uzależnionej od narkotyków?
Najlepsze efekty przynosi leczenie podjęte dobrowolnie – gdy osoba sama chce zmiany. Przymusowa terapia jest rozwiązaniem ostatecznym, stosowanym tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy istnieje realne zagrożenie życia lub zdrowia chorego bądź jego otoczenia.
W Polsce decyzję o przymusowym leczeniu może podjąć wyłącznie sąd. Zdarza się to jednak rzadko – tylko w szczególnych przypadkach.
Wyjątki od zasady dobrowolności:
- Ubezwłasnowolnienie:
Sąd może ubezwłasnowolnić osobę uzależnioną (całkowicie lub częściowo), co umożliwia skierowanie jej na leczenie bez zgody. - Zagrożenie życia lub zdrowia:
Jeśli osoba uzależniona z powodu zaburzeń psychicznych zagraża sobie lub innym, może zostać skierowana do szpitala psychiatrycznego. - Osoby niepełnoletnie:
W przypadku osób poniżej 18 lat decyzję o leczeniu podejmuje sąd rodzinny. - Sprawcy przestępstw:
Sąd może nakazać leczenie osobie uzależnionej, która popełniła przestępstwo pod wpływem narkotyków, zawieszając wykonanie kary.
Warto wiedzieć:
- Zanim sięgnie się po środki przymusu, warto spróbować wszystkich sposobów, by zachęcić osobę do podjęcia terapii z własnej woli.
- Zawsze decyduje o tym sąd.
- Przymusowa terapia jest mniej skuteczna niż dobrowolna – brak chęci współpracy utrudnia leczenie.
Jak złożyć wniosek o przymusowe leczenie odwykowe?
Wniosek o przymusowe leczenie można złożyć w Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (która zajmuje się także narkomanią) lub w Prokuraturze Rejonowej właściwej dla miejsca zamieszkania osoby uzależnionej.
We wniosku należy podać dane chorego i opisać jego sytuację. Pomocne będą wszelkie dokumenty potwierdzające uzależnienie – zaświadczenia lekarskie, opinie z policji, czy informacje od ośrodka pomocy społecznej.
Jak wygląda cały proces:
- Kontakt z komisją w urzędzie gminy lub miasta.
- Złożenie wniosku z opisem sytuacji i danymi osoby uzależnionej.
- Zgromadzenie informacji – komisja może zwrócić się m.in. do policji lub GOPS-u.
- Rozmowa z osobą uzależnioną – zostaje zaproszona na spotkanie. Jeśli podejmie leczenie, sprawa zostaje zakończona.
- Skierowanie wniosku do sądu – jeśli osoba odmawia współpracy.
W uzasadnieniu wniosku można opisać m.in. agresję po zażyciu narkotyków, konflikty w domu, interwencje policji, zaniedbywanie obowiązków, prowadzenie pojazdu pod wpływem czy problemy finansowe wynikające z nałogu.
Wniosek powinien zawierać:
- dane osoby uzależnionej (imię, nazwisko, adres),
- opis sytuacji i skutków uzależnienia,
- dokumenty potwierdzające problem (zaświadczenia, notatki policyjne, opinie).
Złożyć go mogą m.in.:
- każda osoba, która ma wiedzę o problemie uzależnienia.
- członkowie rodziny,
- pracownicy pomocy społecznej,
- nauczyciele, kuratorzy, dzielnicowi,
Czy przymusowe leczenie działa?
Przymusowa terapia bywa trudna, ale nie jest pozbawiona sensu. Choć brak wewnętrznej motywacji ogranicza jej skuteczność, bywa, że właśnie przymusowy pobyt w ośrodku staje się punktem zwrotnym – momentem, w którym chory po raz pierwszy naprawdę widzi, jak bardzo potrzebuje pomocy.
Ważne, by leczenie było połączone ze wsparciem psychologicznym i pomocą dla rodziny. Bliscy również przechodzą trudny proces – często pełen lęku, wstydu i poczucia bezradności – i oni także zasługują na opiekę.
Podsumowanie
Skierowanie bliskiej osoby na przymusowe leczenie jest bardzo trudną decyzją, a sprawy nie ułatwiają konieczne procedury. Podstawy prawne do tego działania mogą być różne, co z jednej strony umożliwia jego wykonanie w różnych przypadkach, ale z drugiej strony komplikuje sytuację. W razie wątpliwości, która z nich będzie zasadna w konkretnym przypadku, warto skonsultować się prawnikiem. Sąd może skierować chorego do konkretnego miejsca, ale zazwyczaj wybierają je osoby najbliższe. Rzeczą bezcenną jest normalne życie, wolne od nałogu.
Działanie dla dobra osoby uzależnionej nie oznacza porzucenia jej – ale zadbanie o jej bezpieczeństwo.
